Wystawa w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” w Warszawie przypomina o Kardynale Adamie Kozłowieckim SJ w 70. rocznicę wyzwolenia KL Dachau

Przedstawiciele Fundacji i Muzeum Kardynała Adama Kozłowieckiego SJ: s. Oktawia Kozłowiecka OSU, bratanica Księdza Kardynała; Bogdan Romaniuk, Dyrektor Muzeum; Dariusz Bździkot, Sekretarz Zarządu Fundacji; Ks. dr hab. Stanisław Cieślak SJ, prof. Akademii Ignatianum w Krakowie i Członek Rady Programowej Fundacji; oraz Katarzyna Cesarz, Kustosz Muzeum, w dniu 15 kwietnia 2015 roku uczestniczyli w otwarciu wystawy pt. ,,Kardynał Adam Kozłowiecki, więzień KL Dachau 1940 – 1945 i jego działalność powojenna”. Ekspozycję zaprezentowano podczas konferencji zorganizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. Wydarzenie odbyło się w ramach obchodów 70. rocznicy wyzwolenia KL Dachau, która przypada 29 kwietnia 2015 roku. Wspomniana konferencja naukowa nosiła tytuł „Dachau – niemiecki obóz koncentracyjny miejscem martyrologii duchowieństwa polskiego (1939 – 1945)”.

Wystawa pt. ,,Kardynał Adam Kozłowiecki, więzień KL Dachau 1940 – 1945
i jego działalność powojenna”

Wystąpienie Bogdana Romaniuka,
Dyrektora Muzeum Kardynała Adama Kozłowieckiego SJ, podczas konferencji „Dachau – niemiecki obóz koncentracyjny miejscem martyrologii duchowieństwa polskiego (1939 – 1945)”

Od lewej: Dariusz Bździkot – Sekretarz Zarządu Fundacji, Katarzyna Cesarz – Kustosz Muzeum, Ks. dr hab. Stanisław Cieślak SJ – prof. Akademii Ignatianum
w Krakowie, Rafał Wieczyński – twórca filmu „Popiełuszko. Wolność jest w nas”
i reżyser filmu dokumentalnego o Kardynale Adamie Kozłowieckim SJ,
s. Oktawia Kozłowiecka OSU – bratanica Księdza Kardynała,
Bogdan Romaniuk – Dyrektor Muzeum

Fot. K. Cesarz

Organizator konferencji, dr Anna Jagodzińska z warszawskiego IPN, po uroczystym powitaniu gości powiedziała: Przez długie lata prawda o martyrologii duchowieństwa polskiego w czasie II wojny światowej w Dachau była umyślnie przemilczana na podobieństwo prawdy o ofiarach Katynia. Powyższe zdanie wypowiedział w 1999 r. Abp Kazimierz Majdański, więzień  Dachau. Władze komunistyczne PRL pozwalały pisać o niemieckich obozach koncentracyjnych, ale świadomie unikały pisania prawdy o skali tragedii, jaka dotknęła polski Kościół katolicki oraz polskie duchowieństwo w czasie II wojny światowej. W kręgu historyków, zwłaszcza Kościoła, zainteresowanie tematyką obozową odżyło po 1989 r.  w związku z procesami beatyfikacyjnymi 108 męczenników ostatniej wojny, wyniesionych na ołtarze w 1999 r., oraz drugiej grupy męczenników, których procesy beatyfikacyjne są w toku.

Papież Jan Paweł II, wynosząc wielu z nich w poczet błogosławionych w 50. rocznicę wyzwolenia obozu, przypomniał o ofiarach, jakie w czasie II wojny światowej poniósł Kościół katolicki w Polsce: Żadne słowo nie zdoła wyrazić pełni udręki jakie stały się Waszym udziałem. W czasie ucisku i poniżenia, w miejscu rozszalałego zła, pozostaliście niezłomni i wierni. W otchłani okrucieństwa i nienawiści, tam, gdzie postanowiono zniszczyć biologicznie człowieka i podeptać jego godność, trwaliście mężnie i heroicznie jak zwiastunowie nowej cywilizacji opartej na prawdzie, dobru, szacunku do życia i sprawiedliwości.

29 kwietnia 2015 roku mija 70. rocznica wyzwolenia przez armię amerykańską niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau, miejsca eksterminacji duchowieństwa polskiego w latach 1939-1945. W Dachau uwięziono 1777 polskich kapłanów diecezjalnych i zakonnych (na 2720 uwięzionych kapłanów), na 1030 zamordowanych 868 to polscy kapłani. W środku piekła, jakim było Dachau, polscy kapłani zachowali ludzką godność. Zapominając o własnej nędzy, służyli innym cierpiącym. Wiedzieli, że na ich świadectwo czekają wszyscy współwięźniowie. Wiedzieli, że dawać świadectwo to ich powołanie, niezależnie od warunków i miejsca. Naszą powinnością jest przekazanie przyszłym pokoleniom pełnej wiedzy na ten temat.

Aresztowania księży odbywały się zgodnie z rozporządzeniem Heinricha Himmlera. Chodziło o masowe usunięcie duchownych – by Kościół polski praktycznie przestał istnieć. Realizacja tego programu była jednym z warunków wyniszczenia narodu polskiego, co odbywało się także poprzez osadzanie i likwidację duchownych w obozach koncentracyjnych.

Po dojściu Adolfa Hitlera do władzy, w pobliżu miasteczka Dachau w Bawarii, niedaleko Monachium, 22 marca 1933 roku z rozkazu Heinricha Himmlera założono pierwszy obóz koncentracyjny w Niemczech. Podstawą jego istnienia – jak i późniejszych obozów koncentracyjnych – było rozporządzenie o ochronie narodu i państwa z 28 lutego 1933 roku. Powstał na specjalnie w tym celu wybranym bagnistym terenie o niezdrowym, wilgotnym klimacie. Szczególnie dokuczliwe było to jesienią i zimą, gdy więźniowie godzinami musieli stać na placu apelowym. Profesor Eugeniusz Romer w swej ekspertyzie geograficznej z dnia 11.12.1945 roku, złożonej w poczet dowodów w procesie Rudolfa Hössa pisał: Miejsca typu Dachau […] życie od lat tysiąca omijało, a contrario czyhała tam śmierć.

Dachau z dwóch powodów zasługuje na szczególną uwagę: było najstarszym, istniejącym od 1933 roku obozem koncentracyjnym, traktowanym przez Niemców jako wzorcowy (Musterlager). To także centralny ośrodek eksterminacji duchowieństwa w okupowanej Europie, ze szczególnym okrucieństwem – duchowieństwa polskiego. Celem władz obozowych było unicestwienie więźniów poprzez ciężką pracę, głód, brutalne metody postępowania, badania pseudomedyczne i „transporty inwalidów” – zaliczano do nich chorych, inwalidów i starców – trwające do końca 1944 roku.

Większość aresztowanych i uwięzionych – w ramach akcji niszczenia inteligencji polskiej – księży pochodziła z terenów wcielonych po wrześniu 1939 do Rzeszy: Wielkopolski – Ziem Zachodnich – Reichsgau Wartheland (województwo poznańskie oraz część województwa łódzkiego), Pomorza – Reichsgau Danzig – West-Preussen (Gdańsk, część Prus Wschodnich oraz województwo pomorskie); Śląska – Prowinz Schlezien (część województwa krakowskiego i kieleckiego – tzw. rejencja katowicka). Z ziem obejmujących centralne województwa przedwojennej Polski została utworzona Generalna Gubernia – przypadł jej los kolonii Wielkiej Rzeszy – obejmująca m.in. większość archidiecezji warszawskiej.

Ks. Józef Kubicki, b. więzień Dachau (nr obozowy 22665) pisał: W ciągu pięciu lat spędzonych w Dachau, widziałem nieludzkich katów oraz bohaterów męczenników, (…) byli wśród nich biskupi, kapłani, seminarzyści. Szli do gazu z zawołaniem: za Boga i Ojczyznę. Kto zrobi im tablicę, by nie poszli w niepamięć (dr Anna Jagodzińska, IPN).

Źródło: http://ipn.gov.pl/aktualnosci/2015/centrala/konferencja-naukowa-dachau-niemiecki-oboz-koncentracyjny-miejscem-martyrologii-duchowienstwa-polskiego-19391945-warszawa,-15-kwietnia-2015

Po tym wstępie zabrał głos Ks. prof. dr hab. Tomasz Kaczmarek z WSD we Włocławku, postulator procesu beatyfikacyjnego grupy 108 błogosławionych, męczenników za wiarę w czasie II wojny światowej, kapelan J.Ś. Jana Pawła II. Ks. Kaczmarek ukazał w referacie Korzenie polityki eksterminacji duchowieństwa polskiego przez nazizm hitlerowski w KZ Dachau.

Dr Dorota Zielińska (IPN), zaprezentowała temat: Księża zakonni w KL Dachau 1939-1945. Następnie prof. dr hab. Wiesław Jan Wysocki (UKSW) przedstawił referat pt. Etos człowieka za drutami – duchowy wymiar więźnia na przykładzie KL Dachau.

Kolejnym uczestnikiem konferencji był Ks. dr hab. Stanisław Cieślak SJ, prof. Akademii Ignatianum w Krakowie, który w referacie przedstawił Wspomnienia Ks. Kardynała Adama Kozłowieckiego SJ z KL Dachau. Ks. Cieślak posłużył się wspomnieniami więziennymi i obozowymi Adama Kozłowieckiego, które zawarł w wydanej książce pt. Ucisk i strapienie. Pamiętnik więźnia 1939-1945 (Kraków 1967[1], 1995[2], 2008[3]). Tego dnia na konferencji nie zabrakło także  filmu w reż. Rafała Wieczyńskiego pt. Kardynał Adam Kozłowiecki – więzień KL Dachau 1940-1945.

Ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB (Dyrektor Archiwum Salezjańskiej Inspektorii Pilskiej, wicepostulator procesu beatyfikacyjnego drugiej grupy męczenników II wojny światowej, wykładowca historii Kościoła WSD Towarzystwa Salezjańskiego w Lądzie nad Wartą w tym martyrologium duchowieństwa polskiego w czasie II wojny światowej), wygłosił referat pt. Działalność religijno-kulturalna salezjanów w KL Dachau w oparciu o materiały Archiwum Salezjańskiej Inspektorii Pilskiej do dziejów KL Dachau.

Dr Robert Zadura (UMK w Toruniu) zaprezentował bardzo ciekawy i z pasją wygłoszony referat Samarytanin w Dachau – o chorobach i pomocy na przykładzie życia bł. ks. Stefana Frelichowskiego w niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau.

Podczas konferencji, na wystawie i w formie prezentacji multimedialnej pracownicy IPN przedstawili dokumenty dotyczące niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau w zasobach archiwalnych IPN. Dr Tomasz Sudoł (IPN) zaprezentował stronę internetową www. truthabautcamps.eu.

Uczestnikiem konferencji była także Elżbieta Sobótka, Konsul Generalny RP w Monachium w latach 2006-2012, która w swoim wystąpieniu podkreślała, że KL Dachu jest miejscem pamięci, o którym nie wolno zapomnieć, tu w Polsce. Zachęcała do pielgrzymowania do miejsca pamięci młodzież i dorosłych.

Na zakończenie wyświetlono przejmującym wywiad z Ks. arcybiskupem prof. dr hab. Kazimierzem Majdańskim, który urodził się 1 marca 1916 roku w Małgowie, w ziemi kaliskiej jako trzynaste dziecko Józefa i Rozalii Majdańskich. W 1934 roku wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, gdzie był uczniem Ks. Stefana Wyszyńskiego, późniejszego Prymasa Tysiąclecia. Po wybuchu II wojny światowej, jako alumn VI roku został w dniu 7 listopada 1939 roku aresztowany przez Gestapo wraz z wszystkimi obecnymi wtedy w Seminarium profesorami i klerykami, a także wieloma włocławskimi księżmi, z Biskupem M. Kozalem na czele. Abp Majdański był kolejno przetrzymywany w więzieniu włocławskim, w Lądzie nad Wartą, a następnie w obozach koncentracyjnych Sachsenhausen (nr obozowy 29655) i Dachau (nr obozowy 22829), gdzie został poddany zbrodniczym doświadczeniom pseudomedycznym. Ocalał jednak i doczekał wyzwolenia obozu 29 kwietnia 1945 roku, przypisywanego przez kapłanów polskich wstawiennictwu św. Józefa, któremu zawierzyli swoje ocalenie.

Jeden w kilku obecnych na konferencji byłych więźniów obozu KL Dachau zacytował widniejące na zaproszeniu słowa Ks. L. Stępniaka, więźnia KL Dachau: Gdy się spełni cud, że wyjdziecie stąd żywi, piszcie i mówcie o tym, co oni z nami tutaj robili. Dziękował za konferencję i pamięć o tamtych strasznych dniach.

Podczas podsumowania konferencji zabrał głos m.in. Bogdan Romaniuk, Dyrektor Muzeum Kardynał Adam Kozłowieckiego SJ, który podziękował za możliwość uczestniczenia w konferencji oraz wyraził podziękowanie dr. Annie Jagodzińskiej za współpracę z IPN. Wyraził również słowa podziękowania Elżbiecie Sobótce, b. Konsul Generalnej RP w Monachium, za dotychczasową współpracę z Muzeum i Fundacją. Przy tej okazji przedstawił także działalność Fundacji i Muzeum.

Od 15 do 23 kwietnia w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w godz. 10:00 – 17:00 można obejrzeć wystawę pt. ,,Kardynał Adam Kozłowiecki, więzień KL Dachau 1940 – 1945 i jego działalność powojenna”.

 Zapraszamy do zwiedzania

K. C.